KRATKA ISTORIJA RUKOVANJA

(Izvan fokusa) Zabeleženo je da su se domoroci iz pojedinih primitivnih plemena pri susretu pozdravljali uzajamnim njušenjem. Ova praksa, na primer, postoji i danas u tradicionalnom pozdravu „sogi“ na pacifičkim ostrvima Tuvalu, koji mahom upražnjavaju samo rođaci i bliski prijatelji kad se susretnu i dodirujući obraze, uzajamno mirišu.

Nije nerazumno zaključiti da se u drevnoj, prepotopskoj prošlosti svi pripadnici ljudske vrste pri susretu nisu hvatali za dlanove, potom ih stezali i tresli međusobno, nego da su razmenjivali mirisne nadražaje onako kako to čine stanovnici malog arhipelaga na Pacifiku. Životinje, uključujući i niže primate, inače se upoznaju njuhom. To je osnov takozvanog hemijskog signaliziranja zahvaljujući kome jedinka uslovno „prepoznaje“ onu koja joj genetički odgovara.

Možda ćete se iznenaditi, ali i samo rukovanje – kao univerzalni gest pozdrava u zapadnoj kulturi – na izvestan način predstavlja uzajamno hemijsko signaliziranje. Tim istraživača sa Vajcman instituta u Izraelu, predvođen dr Idanom Fruminom, sproveo je pre pet godina ispitivanje u kome je pokazao da, zapravo, nakon rukovanja ljudi nesvesno mirišu svoje šake i prste kako bi indirektno “onjušili” osobu sa kojom su se rukovali.

Mada je zauzelo mesto njušenju, rukovanje je, izvesno, jedna od najstarijih ljudskih tradicija. Arheološki nalazi – kako reljefi na nadgorbnim pločama, tako i crteži na vazama – ukazuju da je običaj rukovanja postojao u Staroj Grčkoj još u petom veku pre nove ere. Predstava ljudi koji se rukuju, koja se u Grčkoj nazivala dexios (od starogrčkog izraza za pozdrav), preneće se kasnije i na umetnost Starog Rima, kao što je, po svemu sudeći, rukovanje ušlo među rimske običaje.

Ustaljeno je ubeđenje, pa čak verovanje – mada poreklo toga nije poznato – da je običaj rukovanja otvorenim dlanom signal pomirenja i da je nastao kao gest kojim jedan čovek pokazuje drugom da nije naoružan. Antičke predstave rukovanja obuhvataju i nešto širi spektar poruka – na mnogim reljefima nalaze se prikazi zaštitnika zbratimljenih gradova kako se rukuju ili pak, vladara zatečenog u rukovanju sa nekim od grčkih bogova, što je kao svevremenska politička poza trebalo da ukaže na božansku podršku koju vlast ima.

Fotografija prikazuje reljef na kome se rukuju dve boginje – Hera i Atena. Reljef koji se danas čuva u muzeju Akropolis u Atini, nastao je nakon Peloponeskih ratova, krajem petog veka pre nove ere i posvećen je prijateljstvu Atine i Samosa, grada države u Jonskom moru čiji je zaštitnik bila boginja Hera. Mada u prethodnim decenijama i sam u ratu sa Atinom, Samos je ostao deo Delskog saveza, lojalan Atini i nakon poraza od Sparte, o čemu govori inskripcija ispod prizora rukovanja.

Danas postoje brojni varijeteti i načini rukovanja u različitim kulturama. Već dugo je poznato da se, isto tako, putem rukovanja prenose i različite zaraze. Između ostalih mikroorganizama, sa ruku na ruke se prenosi i novi koronavirus, koji se najčešće širi putem zaraženih kapljica i ume dugo da živi na ljudskoj koži. To je dovelo do toga da se u osvit pandemije masovno, širom sveta, uz pranje ruku sapunom (kao dobrog načina da se šansa od zaraze prepolovi) savetuje izbegavanje rukovanja.

Ispostavlja se da to nije sasvim lako. Možda ste i sami primetili kako odsustvo rukovanja ponekad predstavlja pravi izazov i čini susrete sa ljudima “neslanim”. Kako biste ih osolili, u uslovima epidemije možete se okušati sa alternativnim gestom, naklonom ili kakvom drugom srdačnom porukom. Izvorno njušenje u najmanju je ruku nezahvalno.

—-

Tekst: Slobodan Bubnjević

Fotografija: Acropolis Museum – Wikimedia Commons