KAKO JE NASTAO DEDA MRAZ?

Slika prikazuje lik Deda Mraza u interpretaciji Pabla Pikasa koju je on nacrtao 1953. godine. Kako je uopšte nastao ovakav lik starca sa belom bradom i crvenim ogrtačem koji – obično predstavljen na nešto privlačniji način – uveseljava decu u svim krajevima sveta uoči Nove godine?

Brojne legende o Deda Mrazu počivaju na drevnoj hrišćanskoj tradiciji po kojoj deci poklone deli Sveti Nikola pred Božić. Savremeno sekularno shvatanje Deda Mraza razvilo se u drugoj polovini 19. veka.

Lik starca sa belom bradom i crvenim ogrtačem osmislio je slavni američki karikaturista Tomas Nast (1840–1902) . Nast se proslavio svojim karikaturama, a Amerikanci su toliko voleli njegove ilustracije da se smatralo kako njegovi crteži mogu da podstaknu vojni moral i patriotizam.

Lik božićnog vilenjaka sa belom bradom Nast je prvi put objavio 3. januara 1863. godine na naslovnici časopisa Harper’s Weekly, sa idejom da pošalje božićnu poruku usred američkog građanskog rata. Kasnije, Nast je uradio više ilustracija Deda Mraza i one brzo postaju deo opšte kulture. Jedna od njih je slika u prilogu, nastala 1881. godine.

No, Deda Mraz koga danas znamo potekao je iz reklame. Na osnovu Nastovih ilustracija, kompanija Koka-Kola je 1931. lansirala globalnu marketinšku kampanju gde je promovisala lik Deda Mraza u ljudskoj veličini, koji je i danas prepoznatljiv.

Mada samo zaštitni znak jedne od prvih velikih marketinških kampanja, Deda Mraz je od junaka Koka-Kola postera postao globalni fenomen.

Međutim, u pojedinim sredinama, pre svega u onim zemljama gde dominira religijski uticaj islama, Deda Mraz se smatra nepoželjnim jer predstavlja simbol hrišćanske kulturne dominacije.

Za razliku od lika, ime Deda Mraza nije globalno – ono se razlikuje u različitim zemljama i kulturama. Negde ga nazivaju Santa Klaus, Santa Nikolas, Božić Bata i slično.

Njegovo ime je često povezano sa Božićem, ali još češće sa Svetim Nikolom, što je inače religiozni praznik koji prethodi novogodišnjem veselju.

Naziv Deda Mraz, koji se kod nas koristi, inače je jugoslovenski proizvod – osmišljen je tako da ne favorizuje nijednu religioznu varijantu u nekadašnjoj zajedničkoj državi naroda Zapadnog Balkana.

—–

Tekst: S. Bubnjević

Foto: Pablo Pikaso, Deda Mraz, 1953. Reprodukcija. Litografija dimenzija 33.7 x 35.9 cm. FIne Arts Musems of San Francisco, Bruno and Sadie Adriani Collection