Možda ste se upitali da li i drugi ljudi posmatraju i pamte svet na isti način. Da li njihovi mozgovi “beleže” okruženje, lica i događaje baš onako kako to i sami činite?

(Povodom 10. jula, Dana nauke) “Neka bude znano da sam ja, NIKOLA TESLA, iz Smiljana u Lici, granične oblasti u Austro-Ugarskoj, izmislio unapređenje dinamo-električne mašine”, piše naš slavni fizičar

Možda ste primetili da u ovdašnjim rasadnicima, ali i parkovima i dvorištima sve češće raste jedna, za ovo podneblje sasvim netipična biljka – bambus. Čak i one koji koji su ravnodušni prema biljnom svetu mogle bi da se iznenade neke od osobenosti ove trave.

(Povodom 85 godina od smrti Marije Kiri) Bogata naučna karijera, vanserijska dostignuća koja su promenila tok nauke i dve Nobelove nagrade deo su velike zaostavštine francuske fizičarke i hemičarke poljskog porekla

(Uz najavu ZooMozgologije) Možete li da pogodite ko je najveći genije Beo Zoo vrta? Da li je to neka velika životinja sa velikim mozgom? Da li veličina mozga uopšte odražava inteligenciju?

(Alternativna istorija*) Zamislite da je u Sarajevu, 28. juna 1914. godine, Gavrilo Princip promašio austrijskog prestolonaslednika. Da li bi se mesec dana kasnije, 28. jula, dogodio Veliki rat

Možda niste znali da postoje insekti koji žive i po 50 godina. Najdugovečniji insekti na Zemlji su – termiti

(U fokusu*) O skraćenoj dužini života u Srbiji govore brojna istraživanja. Na primer, podaci iz uticajne Lansetove studije “Global Burden of Disease”

(Uz letnju dugodnevicu) Detalj sa kultne slike jednog od očeva francuskog impresionizma, Kloda Monea (1840 –1926), prikazuje sunce kako se rađa u atmosferi ispunjenoj kišnim oblacima, dimom i parom koja se podiže nad lukom u Avru, u Normandiji

Žanrovska slika italijanskog umetnika Kristijana Bantija prikazuje drugo od dva suđenja pred rimskom inkvizicijom na koje je izveden nekadašnji najopasniji neprijatelj dogmatskog razmišljanja, Galileo Galilej (1564–1642)

(Na licu mesta: Zagreb, Hrvatska) Na dnu popularnog Cvjetnog trga u Zagrebu, u ulici koja nosi ime po hrvatskom pesniku Petru Preradoviću, na proširenju kod ugla sa Masarikovom ulicom – odakle počinje Ulica Nikole Tesle – nalazi se jedna od najneobičnijih skulptura posvećenih slavnom geniju iz Like

Umeće merenja vremena postojalo je i pre nego što je napravljen prvi sat. Zapravo, današnje mere za vreme potiču iz tih, prastarih doba. Podela dana na 24 dela došla je, pretpostavlja se, još od Starih Sumera

(Istorija utorkom*) Mada je stiglo leto, a godišnjica najveće nuklearne katastrofe u istoriji, 26. aprila, odavno je prošla, ove godine se i dalje piše i razgovara o Černobilju. I to više nego ikada pre

(Aktuelno) Divlje svinje, naravno, ne žive u gradovima. No, možda niste znali da u svojim najčešće vlažnim staništima ovi sisari žive u matrijarhatu

(Iza fokusa) Ilustracija strukture i pokreta krila plave muve (Calliphora vomitoria) jedna je od 38 skica koje su prvi put objavljene u Londonu još 1665. godine u delu nazvanom “Mikrografija”, jednoj od najznačajnijih knjiga u istoriji nauke.

Ljudska vrsta jedina je u prirodi koja pije mleko drugih sisara. Ovaj običaj dovodi se u vezu još sa čovekom neolita, iz perioda kada je pripitomljavana stoka i kada su ljudi počeli da obrađuju zemlju.

(Istorija utorkom) Gigantsko ulje na platnu, dugo pet i visoko tri metra, koje se danas čuva u parlamentarnoj zgradi u Madridu, naslikao je pre 130 godina španski slikar Francisko Pradilja

(Izvan fokusa) Udaljena je 1200 svetlosnih godina. Velika je skoro kao Jupiter, ali ima dvostruko manju masu. Godina na njoj traje svega četiri Zemaljska dana

(Ekskluzivno) “Nauka kroz priče” predstavlja jedinstvenu zbirku – 24 uzbudljive priče inspirisane naukom koje je pripremila nova generacija autora

(Povodom 140 godina od rođenja*) Čuveni klimatolog, inženjer, geofizičar i astronom, naš Milutin Milanković, u svetskoj istoriji nauke smatra se za naučnika koji je razvio teoriju ledenih doba

(U fokusu) Zvezdano nebo više ne izgleda sasvim isto. U sedmici uoči evropskih izbora, domaća javnost nije poklonila posebnu pažnju vesti (koju su prošle nedelje doneli brojni svetski mediji) o lansiranju projekta Starlink

(Na licu mesta: Granada, Španija*) Spomenik na Placi de Isabel la Católica, u središtu jednog od najlepših evropskih gradova, Granade, prikazuje susret španske kraljice Izabele i Kristofora Kolumba u proleće 1492. godine

(Uz najavu tribine) Šta se krije u crnoj rupi? Pojedini teoretičari čak smatraju da bi crne rupe mogle biti uzajamno povezane takozvanim crvotočinama koje spajaju različite delove svemira

Nakon prošlonedeljnog upozorenja IPBES-a (Međuvladina platforma za nauku i politiku o biodiverzitetu i uslugama ekosistema) da je milion životinjskih i biljnih vrsta pred izumiranjem zbog čovekovog delovanja, među brojnim temama koje su u javnosti pokrenute su i one o tome kako se pojedine zemlje bore za zaštitu vrsta.

Kako životinje doživljavaju vreme? Kako mačka zna da je vreme da se “nacrta” ispred posude za hranu jer je tačno 9 sati?

Najveća ledena doba – tri najpoznatija iz prekambrijuma, zatim devona, kao i gornjeg karbona i perma – bila su toliko davno da su njihovi tragovi danas gotovo nevidljivi. Ali da li ste znali da su pre samo nekoliko stotina i ljudi bili svedoci jednog malog ledenog doba?

(Uz mesec matematike) Crtež nepoznatog autora, načinjen na papiru, prikazuje dečački lik francuskog matematičara Evarista Galoa koji je poginuo u dvoboju kad je imao samo 21 godinu

(Uz godišnjicu*) Institut za fiziku u Beogradu osnovan je u maju 1961. godine

Za početak treba reći da crna kutija uopšte nije crne boje. Ranije su se pravile u žutoj i u nekim drugim bojama, ali danas su narandžaste sa reflektujućim slojem, radi upadljivosti.

Da li prirodne nauke mogu utvrditi postojanje Boga? Ovo je jedno od nezaobilaznih “glupih pitanja” koje će – u nedostatku svakodnevnih tema za razgovor – pre ili kasnije verovatno biti postavljeno fizičaru, hemičaru ili nekom drugom naučniku.

(Izvan fokusa) Čovek nije jedino biće koje je napustilo planetu Zemlju da bi se nastanilo u svemiru. Zajedno sa njim, na Međunarodnu svemirsku stanicu (ISS) stiglo je stotine hiljada sojeva mikroorganizama.

(U fokusu) Uskršnji datum je, kao i svaki drugi datum, astronomski problem

Možda niste znali da je košava lokalni, endemski vetar – vetar koji ne duva nigde drugde osim u našem regionu, u Srbiji i delovima Bugarske i Rumunije. Košava je jugoistočni vetar srednjeg i jakog intenziteta koji duva sa Karpata i Balkanskih planina.

Po svemu sudeći, od prve štampane Gutenbergove Biblije u 15. veku do danas, na svetu je objavljeno i odštampano oko 135 miliona knjiga

(Povodom Dana planete Zemlje) U svetu se tokom godine obeležavaju brojni ekološki dani, kao što je Dan zaštite životne sredine, Dan zdravlja u životnoj sredini i slični, ali nijedan nije tako spontan i raznovrsan kao Dan planete Zemlje koji obeležavamo 22. aprila.

(Uoči tribine*) Pogledajte kako se planeta menja. Ako uporedite antropomorfne figurice iz Lepenskog Vira sa onim koje arheolozi pronalaze u Vinči, od verovatno povezane, ali pola milenijuma poznije i bitno razvijenije neolitske kulture, zapazićete kako su vinčanske figure žena vitkije i sa skladnijim stasom

(U fokusu) Fotografija prikazuje detalj iz unutrašnjosti 850 godina stare katedrale Notr dam u središtu Pariza, koju je 15. aprila u večernjim časovima progutao plamen. “Na licu ove stare kraljice naših crkava, pored svake bore naći ćete uvek i kakav ožiljak. ‘Tempus edax, homo edacior’,

(Reprint*) „Poehali!“, uzviknuo je Gagarin, što je značilo – Idemo! Neposredno pre toga, kada je sve bilo spremno, Sergej Koroljev, vođa sovjetskog kosmičkog programa i glavni konstruktor broda Vostok, javio se radio vezom: „Uzletanje! Želimo ti dobar let. Sve je u redu.“

(U fokusu) Globalnu pažnju svetskih medija privlači prva u istoriji ikada načinjena stvarna fotografija jedne crne rupe, koja je objavljena u sredu, 10. aprila. Reč je o supermasivnoj crnoj rupi koja se nalazi u galaksiji M87 i čije su dimenzije veće od 40 milijardi kilometara

(Istorija utorkom) Biće da je vizantijski car Iraklije (575-641) za Srbe učinio više od svih drugih stranih vladara od dolaska na Balkan u 7. veku do danas, budući da je ovom slovenskom plemenu dodelio status federatija i dozvolio mu da se nastani na teritoriji carstva

Živopisne ribe na slici nisu stvorene da krase zidove domova – mada to svakako zaslužuju – već su sasvim skromna naučna ilustracija, jedna od mnogih, koja prikazuje riblje vrste u vodama Indonezije s polovine 18. veka. Ribe su naučna ilustracija Luisa Renarda iz knjige objavljene 1754. godine,

Кao što mnogi umesto „pasta za zube“ i dalje kažu „kaladont“, tako je i naziv „selotejp“ kod nas, ali i u Velikoj Britaniji i nekim drugim zemljama, postao generički – sasvim je poprimio opšte značenje i sada predstavlja naziv za svaku providnu lepljivu traku

Prvi domaći animirani naučnopopularni video “Istorija Zemlje u 5 minuta” deo je serijala popularnih eksplejnera u produkciji portala MONDO. Dok animaciju potpisuje kreativni tim Mondo portala, priču i scenario pripremila je Nauka kroz priče. Foto: Mondo

Na slici koju je 1860. godine naslikao Francuz Žan Leon Žerom, starogrčki filozof Diogen u sred dana pali plamen fenjera. Živi u buretu kao skitnica i prosjak, izbegavajući ljude u koje je duboko razočaran

(Vreme zabluda*) Godine nove ere se u zapadnom, hrišćanskom kalendaru broje od navodnog rođenja Isusa Hrista, a svaka se godina ove epohe naziva Gospodnjom ili Anno domini. No, da li to znači da je Hrist zaista rođen u 0. godini? Ne, pošto nulta godina ne postoji.

Porobljeni narodi su još od antike, pa sve do modernih vremena, primenjivali poznatu ratnu taktiku trovanja bunara. Naime, kada bi ih opkolili osvajači, u svoje bunare bacali su otrov – ili, ponekad, mrtvu životinju – i trovali neprijatelje koji nisu mogli ni da naslute da ih vreba ovakva vrsta opasnosti.

Za nekoliko hiljada dinara preko interneta se može nabaviti „ekosfera“ – zapečaćena staklena kugla u kojoj u savršenom balansu žive mikroorganizmi, biljke i životinje, naizgled bez spoljnog uticaja

(Vreme zabluda*) Povremeno se u kakvom razgovoru neko seti legende o malom holandskom dečaku koji je zaustavio Severno more u želji da potkrepi tezu kako i najslabiji mogu da odole pritisku velikih sila. Prema toj legendi, dečak Hans Brinker iz holandskog grada Harlema

(U fokusu) Osnivačku konvenciju CERN-a, prikazanu na slici, u julu 1953. godine potpisali su predstavnici 12 evropskih država na sednici Saveta koji je inače bio prvi nagoveštaj budućeg ujedinjenja Evrope i to – oko istraživanja u fizici. Jedna od zemalja osnivača bila je i Jugoslavija, a u njeno ime konvenciju je potpisao fizičar Pavle Savić

(Uz najavu tribine*) (Uz najavu tribine*) Ulje na ravnom platnu dimenzija 79 x 100 cm koje je u 17. veku naslikao barokni italijanski umetnik Bernardo Stroci (1581–1644) prikazuje scenu u biblioteci u Aleksandriji iz 3. veka pre nove ere

(Ekskluzivno) U samom centru prestonice, u podzemlju ispod Platoa Filozofskog fakulteta, nalazi se arsenal instrumenata od značaja za istoriju svetske psihologije, koji se sticajem zanimljivih okolnosti našao u Beogradu.

(Vreme zabluda*) U kišnim prolećnim mesecima, pre ili kasnije, može se desiti da se napolju zateknete bez kišobrana. Kako biste što manje pokisli, hoćete li trčati do stana, automobila ili autobusa?

(Povodom 140. rođendana Alberta Ajnštajna) Prvo pominjanje Ajnštajnovog imena u novinama nije bilo o nekom važnom otkriću, već je glasilo: “Privatni časovi iz matematike

(U fokusu) Prošlo je tačno 30 godina otkako je 12. marta 1989. nastao internet koji danas poznajemo – World Wide Web. Priča o nastanku svetske mreže biće u žiži medija

Za razliku od svog rođaka Tiranosaurusa, koji je bio agresivni mesožder i lešinar sa ogromnim čeljustima za mrvljenje kostiju, većina dinosaurusa su zapravo bili biljojedi. I uopšte, sudbine dinosaurusa i tadašnjih biljnih vrsta bile su vrlo povezane

Jedan sasvim ljudski nauk – čovek se, za razliku od mašina, teško bori sa velikim brojevima. Kad račun stigne do milion ili milijardu, nemoguće je na prvi pogled shvatiti šta ti brojevi tačno znače

(Tragom legende*) Кo je Avelj, a ko Кain? Možda će vas iznenaditi, ali odgovor, zapravo, ne otkriva samo poreklo slavne priče o dva brata, nego ponešto i o nastanku civilizacije

(U fokusu) Možda niste znali, ali postoji roba u čijoj se proizvodnji Srbija ravnopravno nadmeće sa najmoćnijim zemljama na svetu

Dvadeset dve godine nakon što je ostvario svoj naučni san – rođenje bebe iz epruvete – dr Robert Edvards je 2010. godine dobio Nobelovu nagradu za razvoj vantelesne oplodnje.

Nezadovoljni ste? Sobom, poslom, okruženjem, pratiocima na Tviteru, zemljom u kojoj živite, vlašću koju ste izabrali? Stvari su prebrzo krenule tamo gde ih niste očekivali? Čini se da neke odluke koje ste doneli nisu bile najpametnije? Opustite se

Planetu Zemlju, pored nas, ljudi, nastanjuju i drugi primati – prema procenama Svetskog fonda za zaštitu prirode, oko 500.000 jedinki trenutno najrazvijenijih među primatima, velikih majmuna ili hominida, živi širom sveta

Tokom svog relativno kratkog života, američki pronalazač Elijas Houv dao je veliki doprinos industrijskoj revoluciji. On je, naime, jedan od pionira u konstrukciji mašine za šivenje – iako je nije izmislio, imao je veliki uticaj na njen današnji izgled i način rada

Više stotina hiljada godina nakon što su krave evoluirale od tukova, u indijskom carstvu Gupta, u šestom veku nove ere, nekakav namernik izmislio je igru čaturanga i njom zarazio lokalnog šaha i njegove dvorane

Zamislimo da jednostavno možemo da zaustavimo globalno zagrevanje tako što ćemo posaditi jako mnogo drveća. Poznato je da je obnavljanje vegetacije najefikasniji način borbe protiv klimatskih promena jer bi ogromnu količina ugljen dioksida – plod savremenog načina života – koja sada stvara efekat staklene bašte, te nove biljke iskoristile za fotosintezu.

(Istorija utorkom*) Antiohija. Početak juna 1098. godine. Noćni insekti zuje oko bledih vatri koje krstaši pale duž obale Oronta. Reka se proteže uz drevnu zidinu i teče ka jugu, ka luci Sveti Simeon – ka deset kilometara dalekom pristaništu koje je jedina spona sa Rimom i Vizantijom u ovoj surovoj, neprijateljskoj zemlji

(Aktuelno) Priroda virusa je takva da je on, možda, jedan od poslednjih pravih prirodnih neprijatelja čoveka. No, nasuprot raširenom mišljenju, virusi nisu živa bića.

(Povodom praznika državnosti*) Samo godinu dana nakon sloma Karađorđeve bune, 1814. godine – u Beču, gde su mesecima unazad pristizale tadašnje izbeglice iz Turske – u štampariji izvesnog Joana Širera

Fotografija retko viđenog, i još ređe fotografisanog afričkog crnog leoparda napravljena je nedavno u Keniji. Mada je nije fotografisao hrabri snimatelj ležeći u žbunju u sred mrklog mraka najdivljije kenijske divljine, već je napravljena zahvaljujući foto aparatu sa senzorom pokreta, to ipak ne umanjuje njenu vrednost.

(Godišnjica Čarlsa Darvina*) “Za bilo koga ko bude proučavao simbole našeg doba”, piše engleski biolog i mislilac Tomas Haksli (1825–1895), “pojava filozofije evolucije, u odnosu na njenu poziciju na tronu ljudske misli, na koju je stigla iz limba prezrenih

Malo je poznato da je pre nego što je telegraf ušao u upotrebu, jedna od danas najvećih svetskih medijskih agencija, Rojters, za slanje podataka sa berze između Ahena i Brisela koristila golubove

Gotovo da ne postoji opštije među opštim mestima od otkrića vatre. I možda baš zato tako malo znamo o njemu. Ako zbog načina grejanja ili kakvog drugog razloga često imate priliku da ložite ili održavate vatru, nije vam nepoznat recept „toplota, kiseonik i gorivo“

Smatra se da, svesno ili nesvesno, dnevno donosite više hiljada odluka, od načina na koji ćete se pokrenuti i kako ćete popiti guljaj kafe, do promene političke opcije ili portala koji više nećete čitati jer vas je izneverio. Ponekad, međutim, ne možete da se odlučite

(U fokusu) Ledeni šesnaesti vek. Evropa je okovana zimom i strahom. U odsutnoj borbi, Osmanlije osvajaju tvrđavu Beograd i prelaze u Evropu

Ratnička plemena Samnita s prostora današnje južne Italije oko 290. godine p.n.e. postala su deo Rimske Republike, a sa njima je u Rim stigao jedan sasvim novi običaj – borbe gladijatora.

Ove godine, „Nauka kroz priče“ izabrana je među 50 najboljih mesta na internetu u Srbiji

Da li će život u budućnosti biti lakši? “Hajde da počnemo sa lekcijom iz istorije: u prošlosti, sve je bilo gore. Tokom 99 odsto svetske istorije, 99 odsto čovečanstva bilo je siromašno, gladno, prljavo, uplašeno, glupo, bolesno i ružno”

Kraj je januara, a ljudi koji su u decembru 2018. rezimirali proteklu godinu i doneli tradicionalne novogodišnje odluke, od njih su većinom uveliko odustali

Ko je napisao „Hamleta”? Zamislite da, u potrazi za odgovorom na licu mesta, a pre ulaska u vremensku mašinu, sa sobom ponesete englesko izdanje “Hamleta” sa police sa stranim knjigama iz obližnje knjižare, a potom krenete kroz vreme u elizabetanski London, u 1599. godinu

Nekoliko laboratorija na različitim stranama sveta, nezavisno jedna od druge, korak po korak došle su do odgovora na pitanje koje decenijama muči lekare, i milione ljudi širom sveta – šta uzrokuje Alchajmerovu bolest?

(Istorija utorkom) Deo čudesno žive, prekrasne freske sa nalazišta Akrotiti na egejskom ostrvu Tera (danas Santorini), na fotografiji, prikazuje dva dečaka boksera koji očigledno pripadaju jednoj razvijenoj kulturi i sudeći po nakitu, različitim društvenim slojevima

(Izvan fokusa) Noćas ste propustili priliku da uživo na nebu posmatrate totalno pomračenje Meseca? Zar opet? Istina, ovog puta „krvavi mesec“ nad oblačnom Srbijom događao se u nedoba

(Ekskluzivno) Možda ćete se iznenaditi, ali u senzacionalnom otkriću ponavljajućih radio signala iz dubokog svemira koje je prošle nedelje zaokupilo pažnju većine svetskih i brojnih domaćih medija učestvovao je i jedan astronom poreklom iz – Srbije

Najduža godina u istoriji trajala je 445 dana. To je bilo 46. godine pre nove ere. Tada je rimski imperator Julije Cezar pozvao iz Aleksandrije astronoma Sosigenija da unese ispravke u rimski kalendar.

Slika prikazuje mapu iz čuvenog izdanja Theatrum Orbis Terrarum koje je štampao holandski kartograf Avram Ortelijus (1527 – 1598) i koje se smatra prvim pravim modernim atlasom. Atlas je objavljen u maju 1570. godine, a njegov naziv na latinskom doslovno znači “pozornica sveta”

(Odlomak putopisa iz prvog broja časopisa “Odiseja”*) ITAKA. Gradić Vati, ugnežden među pitomim padinama brda Perahori, na samom vrhu dubokog zaliva, najveće je naselje na jonskom ostrvu Itaka, prapostojbini Homerovog Odiseja

Godina ostavlja trag na nebu. Ako svakog od 365 dana u toku jedne godine, sa istog mesta, u istom trenutku (na primer, tačno u 12.12), fotografišete isti kadar na nebu, dobićete liniju koja prati oblik sa fotografije.

U godini iza nas naučna otkrića možda nisu izazivala medijsku euforiju, ali su naučnici ove godine pomerali front saznanja u brojnim oblastima, od antropologije do istraživanja svemira koja su zapravo dominirala u medijima.

Slika prikazuje lik Deda Mraza u interpretaciji Pabla Pikasa koju je on nacrtao 1953. godine

Među uglednim botaničarima 18. veka, kao i botaničarima avanturistima postojala je svojevrsna pomama za otkrivanjem i sakupljanjem biljaka, što im je u najmanju ruku garantovalo slavu, a često i veliki novac i novu poziciju. U Prirodnjačkom muzeju u Londonu, gde je ogroman broj tih primeraka završio, danas se čuva oko 70-ak miliona