PLES SA PREDATORIMA

Sve do pred kraj 19. veka, vukovi su naseljavali veliki deo Severne Amerike, od Arktika do Meksika. Sa rastom broja ljudi i širenjem naselja, u strahu od napada – a naročito sa razvojem stočarstva i rastom mesne industrije – širom kontinenta počinje istrebljenje ovih životinja. Upravo u vreme kada kreće ovaj svojevrstan rat protiv vukova, 1872. godine u Jeloustounu je osnovan prvi američki nacionalni park.

Vukovi su prirodno bili stanovnici ovog parka, ali je početkom 20. veka, u okviru državnog programa kontrole predatora, politika SAD, a i samog parka bila da se unište svi predatori. Naime, u prvo vreme, posetioci parka mogli su bez posebne dozvole da ubiju divljač i predatore na koje bi naišli. Kasnije je ovo pitanje regulisano za većinu životinja, ali ne i za nekoliko predatora kao što su medvedi, kojoti i vukovi. Zabeleženo je da je tokom 1907. godine u okviru ovog programa ubijeno oko 1800 vukova i 23.000 kojota. Tako su 1926. godine nastradali i poslednji primerci iz čopora Jeloustounskih vukova, a program kontrole predatora ostao je na snazi sve do 1933. godine.

Već četrdesetih godina 20. veka biolozi su uočili da odsustvo vukova u parku izaziva niz problema. Sedamdesetih godina vukovi su i zvanično proglašeni za ugroženu vrstu, ali nikakvi važni koraci na njihovom vraćanju nisu načinjeni sve do devedesetih godina. Pre tačno 25 godina u pokušaju spasavanja vrste i čitavog parka, prvi put je u jedan veliki, zatvoren ekosistem čovek uveo visokog predatora – mesoždera.

Naime, tokom 70 godina koliko vukova nije bilo u Jeloustounu, ravnoteža ekosistema bila je veoma poremećena – nedostatak predatora na vrhu lanca doveo je do toga da oni niži, kao što su kojoti, zagospodare parkom i gotovo istrebe neke druge vrste, kao što je na primer račvoroga severnoamerička antilopa. Losovi s druge strane nisu više imali prirodne neprijatelje pa se njihov broj toliko uvećao da su počeli da uništavaju previše vrba i ostalog drveća, kao i nižeg rastinja.

Smanjenje broja drveća izazvalo je još dalekosežnije probleme. Ptice su izgubile dobar deo staništa, a i dabrovi su ostali bez građe. Bez dabrovih brana rečne obale su erodirale, a bez bujnih šuma i vrbovog hlada nad rekom, temperatura vazduha i vode je porasla. Rečna voda postala je pretopla za ribu.

Uprava parka se tokom 30 godina borila sa prevelikim brojem losova – u početku su ih hvatali i raseljavali, a kasnije i ubijali. Ova prilično kontroverzna kontrola njihovog broja izazvala je nekoliko problema, pa je čak uprava parka bila suočena i s pretnjom da će zbog toga ostati bez finansiranja.

No, istovremeno su biolozi jedan za drugim počeli više da govore o šteti koja je nastala istrebljivanjem vukova, a i javnost počinje bolje da razumeva pojam ekosistema. U januaru 1995. godine 14 sivih vukova ulovljeno je u kanadskom Džasper nacionalnom parku i premešteno u Jeloustoun.

Prvih nekoliko nedelja vukovi su proveli u boksovima kako bi se navikli na klimu i izgubili instinkt koji ih je gonio nazad u Kanadu. Nije išlo glatko – jedan mužjak ubrzo se zaputio na sever – izašao je iz države Vajoming i ušao u Montanu koja ga je razdvajala od Kanade. Sledila ga je i skotna vučica. Međutim, u Montani je mužjaka ustrelio rendžer, dok je vučica uhvaćena i vraćena u Jeloustoun. Tu je donela na svet osam mladunaca čiji geni još dominiraju parkom.

Sledeće godine u Jeloustoun je premešteno još 17 vukova, čime je završen program preseljenja kanadskih vukova. Broj vukova i njihovih čopora svake godine je prirodno rastao da bi 2003. godine dostigao vrhunac od 174 jedinke. Poslednjih godina njihov broj se ipak smanjio i ustalio na oko 100.

Poznato je i da godišnje na svakog Jeloustounskog vuka strada po 22 losa. Vrlo brzo populacija losova i jelena počela je da opada, a i populacija kojota je prepolovljena. Svega 10 godina po povratku vukova vrbe su ponovo postale bujne, a rečne obale su počele da se vraćaju u pređašnje stanje. Vratile su se lisice koje su kojoti gotovo bili istrebili, ali i orlovi, dabrovi, jazavci, manji glodari, a onda i insekti i razno bilje… Čak je i Jeloustounski grizli imao koristi od vukova – bez toliko losova ostajalo je više bobica koje su važan deo ishrane medveda.

Mada deluje jednostavno, poduhvat vraćanja vukova u Jeloustoun zaista je bio velik, skup i dugotrajan. Iako je na njega potrošeno 30 miliona dolara, procenjuje se da ti isti vukovi daleko više doprinose zaradi od ekoturizma – pošto je posmatranje vukova u prirodi teško izvodljivo, Jeloustounski vukovi privlače brojne ljubitelje prirode od kojih se inkasira oko 35 miliona dolara godišnje. Osim toga čitav kraj doživeo je snažan ekonomski razvoj.

Zahvaljujući povratku u Jeloustoun, vukovi su se u narednim decenijama raselili po nekadašnjim staništima širom Severne Amerike. Smatra se da bi bez povratka vukova u međuvremenu izumrlo najmanje 2000 vrsta. Sivi vuk danas nije na listi ugroženih vrsta u SAD, a o njihovoj populaciji staraju se pojedinačne države. Van nacionalnog parka u Vajomingu je čak dozvoljeno njihovo ubijanje, a u Montani se izdaju dozvole za lov na vukove.

—

Tekst: Marija Đurić

Foto: christels/Pixabay