PROHUJALO S KOŠAVOM

Možda niste znali da je košava lokalni, endemski vetar – vetar koji ne duva nigde drugde osim u našem regionu, u Srbiji i delovima Bugarske i Rumunije. Košava je jugoistočni vetar srednjeg i jakog intenziteta koji duva sa Karpata i Balkanskih planina.

Naziv košava bukvalno znači “brz vetar” i potekao je iz turskog jezika, od reči kos – brz, i hava – vetar, što najbolje i govori o njenoj prirodi. Stručno, spada u katatabičke vetrove (sa planine), kao i u diurnalne varijacije, pošto se u toku dana menja njen intenzitet (najsnažnije duva između pet i deset sati ujutru).

Košava se ustaljeno razvija od jugoistoka ka severozapadu, od Timoka do Subotice, u najvećoj meri kroz Podunavlje, Istočnu Srbiju, Banat i Bačku, preko područja koja su zato i nazvana košavska. Duva pri zemljinoj površini, do 2000 metara visine, karakteristično velikom brzinom, najčešće od 25 do 40 kilometara na čas, ali ume da razvije i orkanske brzine.

Za košavu je, pre svega, karakteristično da duva – slapovito, u snažnim udarima, za razliku od, na primer, severca. Košava donosi suvo vreme, a zbog tolike brzine za nju se vezuje i snažan subjektivni osećaj hladnoće.

Da bi nastala, potrebno je da se podese određene okolnosti, pre svega, meteorološke prilike i raspored vazdušnih masa. Naime, neophodno je da se iznad područja Ukrajine i severnog dela Crnog mora javi anticiklon (oblast visokog pritiska), dok iznad zapadnog Mediterana uobičajeno treba da se pojavi ciklon (oblast niskog pritiska), što su inače dva sistema, karpatski i mediteranski, koji diktiraju klimu u našim oblastima.

Košava, kao i svaki drugi vetar, duva iz oblasti visokog ka oblasti niskog pritiska, i mada i neke druge kombinacije imaju sličan efekat povremeno, najčešće će takav raspored vazdušnih masa stvoriti gradijent pritiska preko Vlaške nizije i Južnih Karpata. Sve to ne bi bilo zanimljivo da nema odgovarajućeg reljefa.

Zbog visine Karpata, koji su prepreka, vetar ne struji ujednačeno, već se vazduh gomila na takozvanoj navetrenoj strani planina. Kad se “nakupi”, vetar se bukvalno preliva preko planinskih vrhova u slapovima koji se potom spuštaju ka ravnici. Ovde će, izlazeći iz Đerdapske klisure ogromnom brzinom, krenuti niz Vojvodinu da bi, po tradiciji, najsnažnije duvao u oblasti oko Vršca.

Oko košave su se razvila i razna verovanja, poput onog da košava duva ili tri dana, ili sedam dana ili 21 dan. Međutim, ovo nije tačno. Najdugovečnija zabeležena košava duvala je čak 31 dan, u februaru 1972. godine, a ni prethodna, ni potonja meteorološka merenja ne pokazuju da ima 3-7-21 pravila.

Studija „Long‐term trends of the ‘Koshava’ wind during the period 1949–2010” koju su 2014. godine u časopisu International Journal of Climatology objavili Đorđe Romanić, Mlađen Ćurić, Ilija Jovičić i Miloš Lompar pokazala je da je tokom perioda od 62 godine košava ubedljivo najčešće duvala svega 2 ili 3 dana.

S.B./M.Đ.

—–

FOTO: Depositphotos/ shalamov

*Prema tekstu istog autora “Prohujalo sa anticiklonom” objavljenom u nedeljniku Vreme.